Nowa Europa Wschodnia

W 2021 r. mija 30 lat od rozpadu Związku Radzieckiego. Dla prezydenta Putina i wielu Rosjan to była katastrofa. Mieszkańcy upadłego Imperium wzięli sprawy we własne ręce. Z różnym skutkiem. Ta historia jest jednak daleka od zakończenia.

Rozpad Związku Radzieckiego mocno uderzył w Azję Środkową. Nowe kraje niedawno zaczęły "odbijać się" od dna. Pozostają jednak zapleczem Rosji, a teraz także Chin.

Kaukaz pokazuje na jak wiele sposobów można podzielić nawet niewielki region. Skutkiem jest ciągłe wrzenie. Związek Radziecki sztucznie ostudził temperaturę. Trzy dekady po rozpadzie ZSRR wielowymiarowa gra toczy się w najlepsze.

Trzy dekady po rozpadzie Związku Radzieckiego role w relacjach między Moskwą i Pekinem odwróciły się. Pomimo wyraźnej przewagi Chin nad Rosją, oba kraje potrzebują się. Przywódcy chętnie deklarują przyjaźń, lecz to nie o uczucia tu chodzi - te bywają "różne". To chłodno kalkulowana wspólnota interesów, w której jest też miejsce dla rywalizacji.

Trzy dekady po rozpadzie Związku Radzieckiego centralna i środkowa część Europy zmieniła się nie do poznania. Powstały nowe państwa. Nastąpiło rozszerzenie UE i NATO. Jednak historia się nie skończył, fala wolności przeminęłą, a badacze na Zachodzie znowu interesują się regionem.

Działania militarne mają przywrócić Rosji pozycję utraconą 30 lat temu. Moskwa chce grać w koncercie mocarstw, choć jest zbyt słaba. Dlatego kreuje niestabilność zmuszając Zachód do podejmowania rozmów. Temu służy szeroki wachlarz konfliktów, w których Kreml jest zaangażowany na różne sposoby.

Wraz z rozpadem Związku Radzieckiego wzrosła wolność religijna. Wyznanie jest ważnym elementem tożsamości narodowej. W Rosji utrwaliły się wzajemne, niekiedy korupcyjne, relacje między państwem a cerkwią. Kreml na potrzeby polityczne wykorzystuje przy tym zarówno historię prawosławia jak i postawy zaczerpnięte z przeszłości.

Upadek Związku Radzieckiego oznaczał rozpad drugiej gospodarki na świecie. Nie wszyscy źle na tym wyszli, ale Rosja nie wykorzystała kolejnych kryzysów, żeby dokonać transformacji. Polityka jest tu jedną z głównych przeszkód.

Rosjanie nadal dość pozytywnie patrzą na Amerykanów, choć krytykują Amerykę. To historia "zawiedzionej miłości", rywalizacji prowadzącej do wrogości, ale także fascynacji i nadziei, którą dają młodzi Rosjanie. Nic jednak nie jest przesądzone i sporo zależy od Zachodu, który także musi wyciągnąć wnioski z przeszłości.

Amerykanie znowu zainteresowali się Rosjanami. Szybko starają się nadrobić luki w wiedzy, które powstały, gdy upadł Związek radziecki, a cały wschód Europy uznali za świata postkomunistyczny. Historia jednak się nie skończyła, Rosja nie jest już tak groźna jak ZSRR. Jednak Moskwy zmusza na Waszyngtonie, aby podzielił się uwagą, którą najchętniej skupiłby na Pekinie.